De schoonheid van het materiaal - lezing door Mario Baeck

 
 Ontwikkeling van de Belgische industriële tegel (1840-1940) in een Europese context
 
ALVO nodigt de leden uit op 17 november 20 uur voor een boeiende lezing door Mario Baeck, dé specialist op het vlak van Belgische vloer- en wandtegels.
Aansluitend op deze unieke lezing organiseert ALVO op zaterdag 21 november om 14 uur een gegidst bezoek aan het Gilliot & Roelantsmuseum in de voormalige St.Bernardus abdij in Hemiksem. Voor meer gegevens over dit bezoek en referentie voor inschrijving, zie onder de rubriek ACTIVITEITEN (ALVO). 
 
Het onderwerp
 
De lezing focust op de Belgische vloer- en wandtegels tussen 1840 en 1940, verlucht met o.a. ook enkele Antwerpse voorbeelden en met speciale aandacht voor de voormalige fabriek Gilliot uit Hemiksem.
 
Keramische vloer- en wandtegels hebben een lange en heel internationale geschiedenis, met indrukwekkende voorbeelden uit de Oudheid in het Nabije en Verre Oosten. Ons woord ‘tegel’ getuigt nog van deze lange geschiedenis. Het gaat namelijk met heel wat betekeniswisselingen terug op het Latijnse ‘tegula’, een door de Romeinen ook in onze gewesten veelgebruikte rechthoekige gebakken dakpan.
 
Een sprong naar de 16e eeuw brengt ons naar de majolica productie in Antwerpen. Italiaanse pottenbakkers, samen met ambachtslui uit andere nijverheidstakken zoals Venetiaanse glasblazers, worden aangetrokken door de commerciële en artistieke perspectieven die de opbloeiende handel en nijverheid in het Noorden hen kan bieden, in het bijzonder in de havenstad Antwerpen.
In de volgende decennia ontstaat hier een bloeiende productie van majolica schotelgoed en majolica tegels, bedreven door deze Italiaanse kunstenaars en door lokale ambachtslieden die bij hen in de leer gaan. De belangrijkste figuur is Guido di Savino, alias Guido Andries, die in 1520 het atelier Den Salm in de Kammenstraat koopt en er een majolicaoven inricht. Aan het atelier van Guido Andries en opvolgers worden enkele belangrijke majolica tegelvloeren toegeschreven. Vanuit Antwerpen verspreidde de kennis zich verder naar de ons omringende landen, o.a. door de emigratiegolf aan het einde van de 16e eeuw.
 
Pas vanaf circa 1850 won de tegelindustrie in België opnieuw aan belang, zowel economisch als artistiek. Voor een groot deel was dit te danken aan de familie Boch, die vele belangrijke vernieuwingen in de keramieknijverheid vanuit Engeland op het Europese continent introduceerde: de transfer printtechniek, het droogpersen en de ingelegde gres vloertegels.
 
Het succes van Boch leidde al snel tot het ontstaan van een groot aantal Belgische producenten die ook naar verre landen exporteerden. Naast de keramische vloertegel veroverde ook de ingelegde, in de massa gekleurde cementtegel – door zijn gunstige verhouding prijs-kwaliteit – vrij snel de internationale markt en bleef tot de Tweede Wereldoorlog eveneens een veelgevraagd Belgisch product.
 
Ook de wandtegelindustrie kreeg nieuwe impulsen door de introductie van neogotische en Oosterse motieven. Het aanbod liep parallel met de groeiende waardering voor polychromie in de architectuur. De diverse mogelijkheden van de industriële wandtegel in België werden echter vooral vanaf het laatste decennium van de 19de eeuw en met name in de art nouveau-architectuur ten volle benut.
 
De belangrijkste Vlaamse vloer- en wandtegelfabriek op deze lucratieve markt rond 1900 was de nieuwkomer Gilliot uit Hemiksem, een bedrijf met een brede artistiek hoogstaande productie en een internationale klantenkring.
 
De spreker
 
Mario Baeck (°1958 Waasmunster) is licentiaat Germaanse filologie en lid van verschillende wetenschappelijke verenigingen. Hij publiceerde over diverse thema's uit de Vlaamse en Nederlandse letterkunde, de kunstgeschiedenis en de monumentenzorg, was co-auteur van de succesvolle studie De Belgische Art Nouveau en Art Deco wandtegels 1880-1940 (MLl-cahier 3) en schreef verschillende boeken en artikelen over de Belgische keramische productie, de baksteennijverheid en de cementtegel-industrie.
 
Vanuit zijn specifieke kennis adviseert hij geregeld diverse overheidsdiensten, architecten en eigenaars bij tegelrestauratieprojecten. Hij was ook betrokken bij tentoonstellingen in binnen- en buitenland waarin de Belgische industriële vloer- en wandtegel in de kijker werd gezet. Hij verdedigt weldra zijn doctoraatsstudie over 'De ontwikkeling van de Belgische industriële tegel 1840-1940'.